my
چندی پیش آماری از منابع رسمی اعلام شد که نشان می‌داد حدود ۵۰ درصد از محصولات پتروشیمی که صادر می‌شود مربوط به مواد خام است که بیشتر در شرق آسیا بازار داشته و پس از تبدیل به محصولات نهایی با قیمتی چند برابر به کشور وارد می‌شوند.
گزارش چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۰ حدود ۱۸/۲میلیون تن محصولات پتروشیمی به ارزش حدود ۱۴/۷میلیارد دلار صادر شده است که حدود ۶/۲۵ میلیارد دلار آن محصولات خام سوختی بوده است.
سید غلامحسین حسنتاش کارشناس ارشد نفت و انرژی در این‌باره معتقد است: اگر گازمایع (LPG) را حذف کنیم میزان صادرات محصولات تبدیل یافته پتروشیمی حدود ۱۱/۶ میلیون تن به ارزش حدود ۸/۵
میلیارد دلار بوده است. نکته قابل تأمل‌تر این است در گزارش مذکور متوسط قیمت محصولات صادراتی پتروشیمی حدود ۸۰۶ دلار در هر تن اعلام شده است.
همچنین این گزارش مشخص می‌کند که بیش از ۵۵ درصد خوراک مجتمع‌های پتروشیمی که تبدیل به محصول شده است، میعانات گازی یا نفتا و بقیه آن گازطبیعی بوده است. نگرانی آنجا مشخص می‌شود که توجه کنیم در سال ۱۳۹۰ متوسط قیمت میعانات‌گازی و نفتا اگر بیشتر از ۸۰۶ دلار در تن نبوده باشد کمتر از آن نبوده است. محاسبه سرانگشتی این ادعا نیز بسیار ساده است، در نفت‌خام بشکه‌ای ۱۰۷ دلار(متوسط قیمت ۲۰۱۱)، هر تن نفت‌خام (هر تن معادل ۷/۲۳ بشکه) بیش از ۷۸۰ دلار ارزش دارد و ارزش نفتا که یک محصول سبک پالایشی است و میعانات‌گازی که نوعی نفت‌خام بسیار سبک تلقی می‌شوند قطعا بسیار بیشتر از ۱۰ درصد، از نفت‌خام بالاتر هستند،
بنابراین در واقع ارزش واحد خوراک پتروشیمی از قیمت متوسط صدور محصول آن بیشتر بوده است! بر اساس اطلاعات موجود، کمتر از ۱۲ میلیون تن محصولات پتروشیمی به ارزش حدود ۸/۵ میلیارد دلار صادر و در مقابل آن کمتر از ۲ میلیون تن محصولات نهایی پتروشیمی به ارزش ۵/۳ میلیارد دلار وارد کشور شده است.
جالب است که کشورهایی که محصولات نهایی پتروشیمیایی خود را به ایران صادر کرده‌اند، عمدتا همان کشورهایی هستند که محصولات پایه را از ایران وارد کرده‌اند. به عبارتی صنعت پتروشیمی ایران، یارانه و رانت قابل‌توجهی را به کشورهای خریدار محصولات پایه خود پرداخت می‌کند.
*واکنش بخش خصوصی
در مقابل این گزارش، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی می‌گوید: اگر چنین گزارشی منتشر شده باشد فاقد منطق لازم است؛ نقش صنایع پتروشیمی در جلوگیری از خام‌فروشی گاز و سوخت مایع بر کسی پوشیده نیست به طوری که اگر ماشین پتروشیمی در اقتصاد به حرکت در نیاید واردات ۱۲ میلیارد دلاری محصولات پتروشیمی در سال حتمی بود؛ این در حالی است که سال گذشته این صنعت توانست از خروج ۱۲ میلیارد دلار از کشور جلوگیری کند که امسال این رقم به ۱۴ میلیارد دلار خواهد رسید.
احمد مهدوی ادامه می‌دهد: در بخش اشتغال نیز عملکرد خوبی داشته است که به دلیل ناآشنا بودن مردم با این صنعت، به این موارد توجه نمی‌شود. فرض کنیم اگر گازی که برای توسعه صنایع کشور مصرف می‌شود روی فلرها سوخته یا صادر شود چه منفعتی برای کشور دارد؟ اگر صادرات هر متر مکعب گاز طبیعی برای کشور ۲۵ سنت سود داشته باشد این سود در صنعت پتروشیمی معادل ۸۰ سنت است.
دبیر انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی درباره بی‌توجهی دولت‌ها به صنایع تکمیلی بر این باور است: به دلیل نبود بنا نکردن زیرساخت‌های لازم و ارائه مشوق‌ها کمتر سرمایه‌گذاری به این سمت می‌آید ضمن آنکه برخی واحدهای بالادست پتروشیمی با راه اندازی صنایع مکمل زنجیره ارزش افزوده خوبی را ایجاد کرده‌اند مانند رجال که با احداث واحد پایین‌دستی موکت تولید و به بازار عرضه می‌کند؛ شیمی شهرها باید با سرعت بیشتری در دستور اجرا قرار بگیرند تا نقدینگی سرگردان در اقتصاد، به بخش تولید هدایت شوند.
مهدوی بازگشت سرمایه سرمایه‌گذاری در پایین دستی را سه ساله ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: طی چند سال اتفاق مهمی در این حوزه رخ داده است و تقاضا برای سرمایه‌گذاری در پایین دست افزایش یافته است اما به علت نبود زیر ساخت‌ها همچنان از برنامه‌ها عقب هستیم.
وی حجم خام فروشی محصولات پتروشیمی را زیر ۵۰ درصد اعلام کرده و تصریح می‌کند: بیشتر این محصولات مربوط به اتانول، اوره و آمونیاک است که بخشی از آنها در ایران مصرف می‌شود و همه حجم تولیدی، صادر نمی‌شود.
مهدوی در پاسخ به این پرسش که چند درصد از ظرفیت واحدهای پتروشیمی فعال است می‌گوید: حدود ۷۰ درصد از فعالیت در مدار تولید قرار گرفته‌اند که با رونق فعالیت‌های این صنعت، این رقم افزایش پیدا خواهد کرد.
