my
آزاده سپه وندی از محققان طرح با بیان این که در این مطالعات داربست‌هایی برای ترمیم بافت شبکیه چشم طراحی و تولید کرده است، گفت: این داربست توانایی نشر امواج الکترومغناطیس از خود دارند و قادر به تحریک سلول‌های شبکیه برای بازسازی بافت را دارند.
سپه وندی با اشاره به نابینا شدن میلیون‌ها انسان در کره زمین به دلیل مشکلات ناشی از آسیب‌های شبکیه یادآور شد: با وجود سرعت روزافزون پیشرفت‌های علمی، همچنان میلیون‌ها نفر به دنبال از دست دادن شبکیه چشم نابینا می‌شوند و این به دلیل ناتمام بودن درمان‌های متداول است.
وی با تاکید بر این که اکنون که مهندسی بافت شبکیه، افق روشنی برای درمان نابینایی پیش روی محققان قرار داده است، یادآور شد: درحال حاضر مهندسی بافت در گذارها و فراز و نشیب‌هایی که داشته است به این نقطه رسیده که سیگنال‌ها اثر بسیار مثبتی بر روند ترمیم بافت یا ایجاد یک بافت جدید دارند. از این رو، ما نیز تمرکز خود را روی اثر سینگال الکترومغناطیسی بر روی روند رشد سلول‌ها (ترمیم بافت یا ایجاد بافت جدید) گذاشتیم.
این محقق درخصوص علت انتخاب امواج الکترومغناطیس در این طرح تحقیقاتی توضیح داد: به طور کلی، همه موجودات زنده در دمای بالاتر از صفر درجه سانتیگراد، از خود امواج الکترومغناطیس، منتشر می‌کنند که سلول‌ها نیز از این قاعده، مستثنی نیستند.
وی ادامه داد: ساختمان چشم نیز به گونه‌ای است که در یک تعامل ویژه با نور و امواج الکترومغناطیس است و این امواج را روی شبکیه چشم تمرکز می‌شود به همین دلیل اثرپذیری و اثرگذاری در سلول‌های شبکیه نسبت به امواج الکترومغناطیس در حالت طبیعی وجود دارد.
این دانش آموخته دکتری مهندسی پزشکی با بیان این که در این طرح تحقیقاتی اقدام به شبیه سازی فرآیند تاثیر امواج الکترومغناطیس در سلول‌های شبکیه کردیم، ادامه داد: در این طرح قصد داشتیم با اقتباس از عملکرد طبیعی شبکیه، اثر سیگنال‌های الکترومغناطیس را در روند رشد سلول‌ها و ترمیم یک بافت بررسی کنیم که مولد امواج الکترومغناطیس در این طرح، نانو ذرات لومینسنس بودند.
وی یادآور شد: این نانوذرات با نور مرئی، تحریک می‌شوند و حدود ۱۶ ساعت، نشر دارند بنابراین این نانوذرات را در بستری از پلیمر کیتوسان و پلی کاپرو لاکتون با درصدهای مختلف توزیع کرده و این کامپوزیت را الکترو ریسی کردیم و به این وسیله، داربست‌هایی ساختیم که برای مهندسی بافت شبکیه چشم مورد استفاده قرار گیرند و در عین حال، خاصیت نشر امواج الکترومغناطیس را داشتند یعنی در واقع، از خودشان نور تولید می‌کردند و این نور باید فیلتر و بهینه می‌شد که این بهینه شدن آن، متناسب با رفتار سلول‌ها در مجاورت داربست‌ها بود.
سپه وندی اضافه کرد: پس از بررسی تمام این موارد، کشت سلول را روی داربست‌های تولید شده انجام دادیم و رفتارهای مختلف سلول‌ها از جمله تکثیر، تمایز سلول و رشد سلول‌ها را مطالعه کردیم و نتایج بسیار خوبی در رابطه با رشد سلول گرفتیم.
وی دستاورد اصلی این طرح پژوهشی را تمایز سلولی عنوان کرد که در جریان آن، سلول‌های پیش ساز شبکیه در مجاورت داربست ساخته شده، به سلول‌های شبکیه تمایز پیدا کردند.
این پژوهشگر با بیان اینکه دریافت کننده‌های نوری سلول‌هایی هستند که بیشترین نقش را در فرآیند بینایی دارند، اظهار کرد: با استفاده از داریست‌های تولید شده موفق به تمایز سلول‌های پیش ساز شبکیه به سلول‌های شبکیه شدیم.
وی افزود: با ارائه نتایج این پروژه تحقیقاتی، علاوه بر سه ثبت اختراع ملی و یک ثبت اختراع بین المللی که مرحله داوری نهایی را می‌گذراند، جایزه جشنواره ملی «پل» و جایزه جشنواره نوآوری برلین در سال گذشته را کسب کردیم و به عنوان ۵ طرح اول شناخته شدیم.
سپه وندی داربست تولید شده را زیست تخریب پذیر دانست و گفت: نانو ذراتی که در داربست، توزیع کردیم سرعت تخریب را به میزان بسیار قابل ملاحظه‌ای افزایش داد به گونه‌ای که مدت زمان رشد سلول شبکیه تا جایی که یک بافت همبند و یکنواخت را ایجاد کند، حدود سه ماه است درحالی که بستری که تاکنون با پلیمر کیتوسان و پلی کاپرو لاکتون برای این کار طراحی و ساخته شده، حدود ۶ ماه طول می‌کشد اما با توزیع نانو ذراتی که ما انجام دادیم فضایی را برای تخریب هیدرولوژی و آنزیمی ایجاد کردند و باعث شدند تخریبی حدود سه ماه و کمتر از آن را داشته باشیم که مدت زمان تخریب با سرعت رشد سلول، تناسب دارد.
وی به نتایج موفقیت آمیز اجرای این طرح اشاره کرد و گفت: سلول‌های پیش ساز در واقع یک مرحله قبل از ساخت سلول‌های شبکیه کامل هستند و این امکان و پتانسیل را دارند که رشد کرده و تمایز پیدا کنند و تقسیم سلولی به گونه‌ای انجام شود که سلول‌های شبکیه ساخته شود، حال اگر این سلول‌ها در محیطی قرار بگیرند که شرایط مساعد باشد، رشد می‌کنند و چسبندگی و مهاجرت ایجاد می‌شود.
وی با بیان اینکه مراحل آزمایشگاهی و سلولی طرح با موفقیت طی شده و در مرحله تست حیوانی قرار دارد، گفت:چشم مرغ به لحاظ آناتومیک، شباهت خوبی با ساختار شبکیه چشم انسان دارد و نتایج دقیق و موثقی به بار می‌آورد، البته بهترین شباهت و اقتباس با چشم انسان را چشم ماهی دارد اما به علت این که آبزی است و جراحی باید در آب انجام شود، کار بسیار سختی است که از آن صرفنظر کردیم.
وی در مورد نتایج مورد انتظار از این طرح برای درمان بیماران اظهار کرد: نتایج این طرح می‌تواند برای درمان بیمارانی که دچار آسیب شبکیه شده و شبکیه آنها به دلیل جراحت، سوراخ یا جدا شده و همچنین بیماران دیابتی که شبکیه آنها نازک شده است و در ریسک پارگی شبکیه و نابینایی قرار دارند، استفاده شود.
دانش آموخته دکتری دانشگاه صنعتی امیرکبیر در خصوص روش‌های رایج درمان مشکلات شبکیه گفت: یکی از روش‌های مرسوم برای ترمیم بافت شبکیه این است که مهندسی بافت شبکیه، یک شبکیه از جنس شبکیه چشم انسان را می‌سازد و به صورت کاشت در چشم بیمار قرار می‌دهد که جراحی نسبتا ساده ای است و فرد، بینایی خود را باز می یابد.
سپه وندی تاکید کرد: بکارگیری امواج الکترومغناطیس در داربست تولیدی ما، یک شوک بیولوژیک برای سلول‌ها ایجاد می‌کند و آنها را به فعالیت طبیعی بازمی‌گرداند.
به گفته وی، خاصیت مواد به کار رفته در این داربست به گونه‌ای است که حتی در مدت زمانی که چشم، بسته است فرآیند ترمیم اتفاق می‌افتد به خاطر اینکه نشر امواج از این مواد تا ۱۶ ساعت ادامه دارد و میرایی آن حدود ۱۶ ساعت طول می‌کشد.
مجری طرح یادآور شد: از آنجا که ساعت های اولیه بعد از عمل جراحی، زمان طلایی برای ترمیم به شمار می آید و همچنین به علت استفاده از مواد بیهوشی، بیماران ناخودآگاه تمایل به خواب دارند، نشر امواج به مدت ۱۶ ساعت و تداوم تحریک الکترومغناطیس سلول ها و روند ترمیم حتی در زمان خواب بیمار، یکی از ویژگی‌ها و دستاوردهای منحصر به فرد و بسیار موثر این طرح به شمار می‌آید و نوید خوبی برای درمان نابینایی ناشی از مشکلات شکبیه خواهد بود.
این طرح به راهنمایی دکتر فتح اله مضطرزاده و دکتر مهناز اسکندری به مدت ۴ سال با عنوان «اثر داربست لومینسنس کیتوسان – پلی کاپرو لاکتون بر ترمیم بافت شبکیه چشم» انجام شده است.